Επινεφρίδια

Γενικά

Τα επινεφρίδια είναι δύο μικρά όργανα τριγωνικού σχήματος, βάρους περίπου 5 γραμμαρίων, που εντοπίζονται πάνω από κάθε νεφρό στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο.

Πρόκειται για ενδοκρινείς αδένες οι οποίοι παράγουν και εκκρίνουν διάφορες βιοχημικές ουσίες που συμμετέχουν στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και των ηλεκτρολυτών του αίματος, στην κατανάλωση γλυκόζης από τον οργανισμό αλλά και στην αντίδραση «μάχης ή φυγής» σε καταστάσεις στρες.

Οι παραγόμενες ορμόνες από τα επινεφρίδια είναι η κορτιζόλη, η αλδοστερόνη, η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη) καθώς και ένα μικρό ποσοστό των ορμονών του φύλου (οιστρογόνα και ανδρογόνα).

Όγκοι επινεφριδίων

Οι ασθενείς με όγκους επινεφριδίων μπορεί να εκδηλώσουν μια ποικιλία συμπτωμάτων τα οποία σχετίζονται με την υπερπαραγωγή των επινεφριδιακών ορμονών. Στους λειτουργικούς αυτούς όγκους των επινεφριδίων περιλαμβάνεται το φαιοχρωμοκύτωμα, το αλδοστερόνωμα και το αδένωμα που παράγει κορτιζόλη.

Ορισμένα τυπικά κλινικά χαρακτηριστικά τους αναφέρονται πιο κάτω:

• Φαιοχρωμοκύτωμα: όγκος που χαρακτηρίζεται από υπερβολική παραγωγή ορμονών (κατεχολαμινών) που οδηγούν σε πολύ μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης καθώς και κρίσεις που χαρακτηρίζονται από έντονη κεφαλαλγία, ιδρώτες, αίσθημα παλμών, εξάψεις και ταχυκαρδία διάρκειας από κάποια δευτερόλεπτα μέχρι και λίγα λεπτά.
• Αλδοστερίνωμα: όγκος που προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης και χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα (μέσω αυξημένης έκκρισης αλδοστερόνης). Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν μυϊκή αδυναμία, κόπωση, πολυδιψία και πολυουρία.
• Αδένωμα που παράγει κορτιζόλη: όγκος που χαρακτηρίζεται από υπερβολική παραγωγή κορτιζόλης με αποτέλεσμα εμφάνιση συνδρόμου Cushing, το οποίο χαρακτηρίζεται από παχυσαρκία (κυρίως στο πρόσωπο και στον κορμό), σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, οστεοπόρωση, λεπτό-εύθραυστο δέρμα, ερυθρές ραβδώσεις δέρματος, διαταραχές εμμήνου ρύσης και διαταραχές ψυχισμού.

Λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή

Η λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή είναι μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική κατά την οποία το επινεφρίδιο αφαιρείται χωρίς την ανάγκη διενέργειας μεγάλης τομής στο δέρμα. Διενεργείται μέσω μικρών οπών 5-10 χιλιοστών απ’ τις οποίες εισάγονται τα ειδικά εργαλεία και η κάμερα. Ο ασθενής μπορεί να λάβει εξιτήριο συνήθως 1-2 ημέρες κατόπιν μιας λαπαροσκοπικής επινεφριδεκτομής και να επιστρέψει στις καθημερινές του εργασίες συντομότερα συγκριτικά με την ανοικτή επινεφριδεκτομή.

Ενδείξεις λαπαροσκοπικής επινεφριδεκτομής

• θεωρείται ο χρυσός κανόνας για την χειρουργική αφαίρεση καλοήθων όγκων επινεφριδίων (ορμονοπαράγωγων και μη)
• κακοήθεις όγκοι των επινεφριδίων (πρωτοπαθείς και μονήρεις μεταστατικοί) σήμερα ιδίως με την πρόοδο στις απεικονιστικές μεθόδους και την έγκαιρη διάγνωσή τους, μπορούν να αφαιρεθούν λαπαροσκοπικά σε ορισμένα κέντρα και από εξειδικευμένους Χειρουργούς.

Πλεονεκτήματα λαπαροσκοπικής επινεφριδεκτομής

• Μικρότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Ταχύτερη ανάρρωση
• Μικρότερη διάρκεια νοσηλείας
• Καλύτερα κοσμητικά αποτελέσματα
• Μικρότερος κίνδυνος λοίμωξης τραύματος και εμφάνισης μετεγχειρητικής κήλης

Τυχαιώματα

Πρόκειται για όγκους των επινεφριδίων οι οποίοι ανευρέθησαν ως τυχαίο εύρημα σε κάποια απεικονιστική εξέταση που διενεργήθηκε για κάποιο άλλο ιατρικό λόγο. Τυχαίωμα μπορεί να είναι οποιοσδήποτε από τους προαναφερθέντες λειτουργικούς (ορμονοπαράγωγους) όγκους. Μπορεί όμως να μην παράγει καθόλου ορμόνες. Τα περισσότερα τυχαιώματα δεν παράγουν ορμόνες (μη λειτουργικά), δεν προκαλούν συμπτώματα, είναι καλοήθη και δεν απαιτούν χειρουργική αφαίρεση.

Η επινεφριδεκτομή κατόπιν τυχαίας ανεύρεσης μιας μάζας/ ενός όγκου επινεφριδίων ενδείκνυται όμως στις εξής περιπτώσεις:

• Όταν η μάζα αυτή παράγει ορμόνες (λειτουργική)
• Όταν η μάζα είναι μεγάλη σε μέγεθος (συνήθως > 4- 5 εκατοστά)
• Όταν υπάρχει υποψία ότι η μάζα είναι κακοήθης

Προετοιμασία για το χειρουργείο

Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν να λάβουν κάποια φαρμακευτική αγωγή πριν το χειρουργείο για να ελεχθούν κάποια συμπτώματα που προκαλούνται από τον όγκο, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση.

• Ασθενείς με φαιοχρωμοκύτωμα πρέπει να λάβουν αρκετές μέρες πριν το χειρουργείο ειδική φαρμακευτική αγωγή για έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού.
• Ασθενείς με αλδοστερόνωμα πρέπει να ελέγξουν τα επίπεδα καλίου στο αίμα και να λάβουν κάλιο από το στόμα αν τα επίπεδα αυτά είναι χαμηλά.
• Ασθενείς με αδένωμα που παράγει κορτιζόλη (και σύνδρομο Cushing) θα χρειαστεί να λάβουν επιπλέον δόσεις κορτιζόλης την ημέρα του χειρουργείου αλλά και για αρκετό καιρό μετεγχειρητικά, μέχρι το επινεφρίδιο που παρέμεινε να λειτουργήσει φυσιολογικά.

Μετεγχειρητική πορεία

Μετά από μια λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή οι πλείστοι των ασθενών μπορούν να μεταφερθούν σε κοινό θάλαμο νοσηλείας.

• Ενίοτε, άτομα με φαιοχρωμοκύτωμα μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ώστε να παρακολουθείται στενά η αρτηριακή τους πίεση.
• Σε ασθενείς με αλδοστερόνωμα, τα επίπεδα καλίου στο αίμα ελέγχονται μετεγχειρητικά και διορθώνονται όπου χρειάζεται.
• Σε ασθενείς με αδένωμα που παράγει κορτιζόλη χορηγείται φαρμακευτική αγωγή με πρεδνιζόνη από το στόμα, η οποία στην συνέχεια μειώνεται σταδιακά πρωτού διακοπεί.

Οι περισσότεροι ασθενείς λαμβάνουν εξιτήριο εντός 1-2 ημερών μετά τη λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή, ενώ επανέρχονται στις φυσιολογικές δραστηριότητές τους εντός μιας εβδομάδας.