Καρκίνος του Οισοφάγου

Γενικά

Ο καρκίνος του οισοφάγου αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας με περισσότερες από 600.000 νέες διαγνώσεις ετησίως, αριθμός που αντιστοιχεί στο 3% όλων των περιστατικών κακοήθειας. Ο συνηθέστερος υποτύπος της νόσου είναι τα επιδερμοειδή καρκινώματα, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στο μέσο τμήμα του οισοφάγου. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια αξιοσημείωτη αύξηση των αδενοκαρκινωμάτων, που εμφανίζονται στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου και αποδίδονται στη χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι σπάνιος σε νέους και εκδηλώνεται συνήθως μετά την ηλικία των 70 ετών, με τους άνδρες να έχουν τριπλάσια πιθανότητα σε σύγκριση με τις γυναίκες.

Η επιλογή θεραπευτικών στρατηγικών για τους ασθενείς αντιπροσωπεύει μια σημαντική πρόκληση για τους κλινικούς ιατρούς, ειδικά υπό το πρίσμα της προαναφερθείσας επιδημιολογικής μεταβολής, και γι’ αυτό είναι σημαντικό οι ασθενείς να απευθύνονται σε ιατρούς που έχουν μεγάλη εμπειρία κι εξειδίκευση στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου.

Αίτια – παράγοντες κινδύνου

Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι μια σύνθετη νόσος, τα ακριβή αίτια της οποίας παραμένουν ακόμα ανεξήγητα. Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες κινδύνου και προδιαθεσικές καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτού του τύπου καρκίνου.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του οισοφάγου:

• Προχωρημένη ηλικία (άνω των 70 ετών)
• Το κάπνισμα
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
• Διατροφικές ελλείψεις (π.χ. βήτα-καροτίνη, σελήνιο, βιταμίνη Ε)
• Διατροφικές συνήθειες, όπως η χρόνια κατανάλωση καυτερών φαγητών
• Παχυσαρκία

Προδιαθεσικές καταστάσεις:

• Οισοφάγος Barrett, μια κατάσταση που μπορεί να αναπτυχθεί σε άτομα με χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή οισοφαγίτιδα, κατά την οποία τα κύτταρα στο επιθήλιο του κατωτέρου τμήματος του οισοφάγου μετατρέπονται από πλακώδη σε κυλινδρικά. Αυτή η μεταπλασία μπορεί να πυροδοτήσει την ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος.

• Αχαλασία οισοφάγου, μια σπάνια διαταραχή κατά την οποία ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας αδυνατεί να χαλαρώσει, εμποδίζοντας την ομαλή προώθηση των τροφών στο στόμαχο.
• Έγκαυμα οισοφάγου, το οποίο ενέχει τον κίνδυνο ανάπτυξης επιδερμοειδούς καρκίνου επί της εγκαυματικής ουλής.

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του οισοφάγου;

Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι συχνά δύσκολο να εντοπιστεί εγκαίρως, επειδή μπορεί να μην προκαλεί αισθητά συμπτώματα έως ότου ο όγκος καταστεί αρκετά μεγάλος, ώστε να παρεμποδίζει την κατάποση.

Όταν η νόσος καταλήξει να δώσει συμπτώματα αυτά συνήθως περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία κατά την κατάποση (δυσκαταποσία)
• Πόνος κατά την κατάποση (δυσφαγία)
• Έμετος με αίμα (αιματέμεση)
• Επιδεινούμενη δυσπεψία
• Δύσπνοια, λόγω της πίεσης που μπορεί να ασκεί ο όγκος στους βρόχους
• Καύσος στο στήθος
• Απώλεια βάρους
• Βήχας ή βράχνιασμα

Διάγνωση και Σταδιοποίηση  καρκίνου του οισοφάγου

Η διάγνωση και η σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου περιλαμβάνει σειρά διαγνωστικών εξετάσεων, οι οποίες καταλήγουν στη λήψη βιοψίας. Αρχικά, γίνεται κλινική εξέταση και λήψη λεπτομερούς ιστορικού του ασθενούς, ενώ κατόπιν πραγματοποιείται αιματολογικός κι απεικονιστικός έλεγχος, ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:

• Έλεγχο ηπατικών ενζύμων και νεφρικής λειτουργίας.
• Βαριούχο γεύμα με ακτινοσκόπηση του οισοφάγου, κατά το οποίο ο ασθενής λαμβάνει από το στόμα υγρό που περιέχει βάριο.
• Οισοφαγογαστροσκόπηση, κατά την οποία εξετάζεται ο οισοφάγος, ο στόμαχος και το λεπτό έντερο με ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο, με δυνατότητα λήψης δείγματος ιστού για βιοψία.
• Ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS), το οποίο αναδεικνύει το βαθμό διείσδυσης του όγκου αλλά και τυχόν προσβεβλημένους λεμφαδένες.
• Αξονική/μαγνητική τομογραφίαθώρακος και κοιλιάς, για να διαπιστωθεί αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα του θώρακα και της κοιλιάς.
• Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων(PET scan), η οποία βοηθά στο να διευκρινιστεί αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί τόσο σε γειτονικές όσο και σε απομακρυσμένες δομές.
• Σπινθηρογράφημα οστών, για την ανάδειξη πιθανών μεταστάσεων στα οστά.
• Θωρακοσκόπηση, μια ακόμα εξέταση που αναδεικνύει τη διήθηση παρακειμένων οργάνων εντός του θώρακα.
• Ερευνητική λαπαροσκόπηση (υπό γενική αναισθησία) του στομάχου και του κοιλιακού οισοφάγου για τη λήψη δειγμάτων προς ιστοπαθολογική εξέταση.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων καθορίζεται το στάδιο της νόσου και το θεραπευτικό πλάνο.

Ποια είναι τα στάδια του καρκίνου του οισοφάγου;

Η σταδιοποίηση του καρκίνου του οισοφάγου γίνεται με βάση το σύστημα ΤΝΜ, όπου «Τ»  αφορά στο μέγεθος του όγκου και το βαθμό εξάπλωσής του σε γειτονικούς ιστούς και όργανα, το «Ν» στο βαθμό εξάπλωσης του καρκίνου σε λεμφαδένες και το «Μ» την ύπαρξη μεταστάσεων σε άλλα σημεία του σώματος.

Ο καρκίνος του οισοφάγου ταξινομείται σε τέσσερα βασικά στάδια:

Στάδιο Ι :
Ο καρκίνος δεν έχει εξαπλωθεί πέραν του  υποβλεννογόνιου στρώματος.

Στάδιο II :
• Στάδιο ΙΙΑ: ο καρκίνος έχει διηθήσει το μυϊκό χιτώνα (Τ2) ή διηθεί τον κυτταρολιπώδη ιστό γύρω από τον οισοφάγο.
• Στάδιο ΙΙ Β: ο καρκίνος μπορεί να έχει εξαπλωθεί σε οποιοδήποτε από τα τρία πρώτα στρώματα του οισοφάγου και σε παρακείμενους λεμφαδένες.

Στάδιο ΙΙΙ :
Ο καρκίνος έχει διηθήσει όλα τα στρώματα του οισοφάγου και δυνητικά έχει εξαπλωθεί σε παρακείμενους ιστούς και λεμφαδένες.

Στάδιο IV:

Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε παρακείμενα ή και απομακρυσμένα όργανα ή λεμφαδένες.

Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του οισοφάγου;

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του οισοφάγου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος (επιδερμοειδές καρκίνωμα, αδενωκαρκίνωμα) και η θέση του όγκου (ανώτερος/κατώτερος οισοφάγος, γαστροοισοφαγική συμβολή), η έκταση, η επιθετικότητα και το στάδιο της νόσου, καθώς και η γενικότερη κλινική κατάσταση του ασθενούς. Όλοι οι αυτοί οι παράγοντες συνεκτιμώνται από μια διεπιστημονική ομάδα ιατρών (ογκολογικό συμβούλιο), για να καθοριστεί το θεραπευτικό πλάνο.

Η θεραπεία εκλογής του καρκίνου του οισοφάγου είναι η χειρουργική αφαίρεση του οισοφάγου (οισοφαγεκτομή), όπου αυτό είναι δυνατό, σε συνδυασμό με άλλες προσεγγίσεις, όπως η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία.

Η οισοφαγεκτομή είναι μια πολύπλοκη κι απαιτητική χειρουργική επέμβαση που απαιτεί μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση από το χειρουργό που την πραγματοποιεί. Κατά την επέμβαση αφαιρείται το τμήμα του του οισοφάγου που έχει προσβληθεί και ανάλογα με την περίπτωση, το άνω τμήμα του στομάχου με τους περιβάλλοντες ιστούς και τους παρακείμενους λεμφαδένες (λεμφαδενικός καθαρισμός). Κατόπιν αυτού γίνεται αναστόμωση του εναπομείναντος τμήματος του οισοφάγου με τον υπόλοιπο στόμαχο ή απευθείας με το έντερο, αν ο στόμαχος χρειαστεί να αφαιρεθεί πλήρως.

Όπου ενδείκνυται, προτιμάται η ελάχιστα επεμβατική οισοφαγεκτομή, δηλαδή η εκτομή του οισοφάγου με χρήση λαπαροσκοπικών τεχνικών και ιδιαίτερα με την υποβοήθηση χειρουργικού ρομπότ (ρομποτική οισοφαγεκτομή), η οποία:

• περιορίζει σημαντικά τη νοσηρότητα του ανοικτού χειρουργείου,
• επιτρέπει την ταχύτερη ανάρρωση κι επάνοδο των ασθενών,
• ελαχιστοποιεί σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως λοιμώξεις λόγω διαφυγής κατά την αναστόμωση, ρήξεις οργάνων κι άλλων γειτονικών ανατομικών δομών, στένωση του οισοφάγου λόγω σχηματισμού ουλής.

Ποια είναι η πρόγνωση για τον καρκίνο του οισοφάγου;

Η πρόγνωση είναι συνάρτηση του σταδίου της νόσου. Όσο πιο πρώιμο το στάδιο τόσο πιο καλή και η πρόγνωση. Το μέσο ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον καρκίνο του οισοφάγου, ανεξαρτήτως σταδίου είναι λίγο πάνω από το 20%, με τα ποσοστά επιβίωσης κινούνται προς το 50%, όταν η νόσος εντοπιστεί κι αντιμετωπιστεί νωρίς.